1. inleiding
Tot 2020 bood de Gemeente Son en Breugel in haar jaarlijks verschijnende gemeentegids een paar pagina’s ruimte om iets over de lokale geschiedenis te beschrijven. Met de voortschrijdende digitalisering (waaronder ook de gemeentegids) en de vernieuwing in bestuur en publicaties van de Erfgoedvereniging Son en Breugel (voorheen ‘Heemkundekring Son en Breugel’) ontstond de mogelijkheid om een uitgebreidere geschiedenisbeschrijving te publiceren en te actualiseren. Daarbij werd het doel tweeledig: enerzijds met de nieuwste inzichten over de verre geschiedenis een zo helder mogelijk tijdsbeeld weer te geven; anderzijds middels beschrijving van de ontwikkeling van de gemeente in de moderne tijd helderheid te scheppen waarom het dorp er nu uitziet zoals het is.
Bij veelvuldige opgravingen gedurende tientallen jaren door vrijetijds-archeoloog Geit Emmery, alsmede diverse veldonderzoeken door professionele archeologie-bureaus in de jaren 2003 t/m 2020 zijn ontelbare bodemvondsten gedaan, menige van onschatbare historische waarde. Wat dat betreft mag Son en Breugel zich in de top van archeologische hotspots in Noord-Brabant scharen. Daarbij is er veel kennis en inzicht vergaard in de bewoningsgeschiedenis van het huidige èn voormalige grondgebied van Son en Breugel. Het hele gemeentelijke grondgebied (inclusief Aanschot en Bokt) ten zuiden van de lijn Rendac (Hoberglaan) – de Kuilen (Breugel), alsmede de flanken van de Dommel ten noorden van deze lijn (o.a. het gebied Wolfswinkel) leverde bewoningssporen op.
Slechts enkele voorbeelden hiervan zijn:
Midden-Steentijd: pijlpunten, schrabbers en ander vuursteelmateriaal op diverse locaties.
Nieuwe Steentijd: stenen werktuigen (o.a. bijlen) op talloze locaties in de nabijheid van de Dommel, de Groote Beek en de beek Ekkersrijt.
Bronstijd: bodemsporen van gebouwstructuren, een stookplaats, voorraadkuilen met daarin aardewerkfragmenten, vuursteen en resten van gewassen
IJzertijd: op talloze locaties: gebouwstructuren en divers vondstmateriaal (vooral aardewerk)
Romeinse tijd: op diverse locaties binnen het eerder benoemde gebied: vele gebouwstructuren, waarbij gebouwen met pannendaken het vermelden waard zijn. Naast bodemstructuren zoals waterputten is middels vondstmateriaal zoals ijzerslak en ovenresten de productie van ijzer aangetoond. Ook glas- en metaalvondsten, alsmede bijzonder aardewerk zijn het vermelden waard.
Volle Middeleeuwen: langs en onder de Nieuwstraat: vier waterputten, grondsporen (paalkuilen) van boerderijen met erfafscheidingen (greppels), honderden aardewerkscherven, een houten kom en een complete schoen.
De diverse tijdvakken met steeds aangetoonde bevolking / bewoning en gebiedsontwikkeling worden hierna beschreven. Voor specifiekere informatie kunt u contact opnemen met de werkgroep WADNA onder leiding van Geit Emmery of met de Erfgoedvereniging Son en Breugel via het mailadres: archeologie@erfgoedvereniging-sonenbreugel.nl.
archeologische waardenkaart van de gemeente